By AUGUSTIN

 

Myanmar proverbs, with their beautiful and vivid imagery, enrich everyday conversations.

 

ကလေးရှက်တော့ငို၊ လူကြီးရှက်တော့ရယ်

 

/khalay shet dau ngo, luji shet dau yi /

 

ဒီစကားပုံရဲ့ ဆိုလိုရင်းက “ကလေးတွေက ရှက်ရင် ငိုတယ်၊ လူကြီးတွေက ရှက်ရင် ရယ်တယ်” ဆိုပဲ။ လူတွေ အနေရခက်တဲ့ အခါမှာ ဘယ်လိုပုံစံတွေ ပြတတ်သလဲဆိုတာကို ပြောပြပါတယ်။

 

ကလေးတွေက သူတို့ခံစားချက်တွေကို ဘယ်လိုထိန်းရမလဲဆိုတာ မသိသေးတော့ ရှက်စရာတစ်ခုခုဖြစ်ရင် ငိုတာပေါ့ ။လူကြီးတွေကျတော့ ရှက်ရင်ရယ်တတ်ကြတယ်။ အဲဒီလိုရယ် လိုက်တာက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် စိတ်သက်သာရာရစေပြီး အခြေအနေကိုလည်း သိပ်မဆိုးတော့ဘူးလို့ ထင်စေတဲ့အတွက် စိတ်ပေါ့ပါးသွားစေတတ်တယ်။

 

လူကြီးတွေ ရယ်လိုက်တဲ့အခါ ဘေးကလူတွေလည်း သက်သောင့်သက်သာဖြစ်သွားတယ် ။ လူတိုင်း အမှားလုပ်မိတတ်တယ်၊ ရှက်စရာတွေလည်း ကြုံရတတ်တာပဲ။ ဒါပေမဲ့ ရှက်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အနေရခက်တာပဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒီအခြေအနေကို ဟာသတစ်ခုလိုမြင်လိုက်ရင် စိတ်ဖိစီးမှုတွေ ပြေလျော့သွားတာပေါ့။ အကောင်းမြင်ပြီး ရယ်မောလိုက်တာက ခက်ခဲတဲ့အချိန်တွေကို ဖြတ်ကျော်ဖို့ကူညီပေးနိုင်တယ်ဆိုတာကို သတိရဖို့ ဒီစကားပုံက ပြောပြပါတယ်။

 

ဒီစကားပုံလေးက လူတွေရဲ့ စိတ်ခံစားချက်တွေကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းလဲဆိုတာကို အသက်အရွယ်အလိုက် နှိုင်းယှဉ်ပြထားပါတယ်။ ရယ်မောခြင်းရဲ့ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကိုလည်း ဖော်ပြပေးထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရှက်စရာတွေ၊ အနေရခက်တဲ့ အခြေအနေတွေ ကြုံလာရင် ရယ်မောခြင်းနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ အားပေးတဲ့စကားပုံဖြစ်ပါတယ်။

 

This saying means “When kids feel embarrassed, they cry, and when adults feel embarrassed, they laugh.” It shows how different people react when they feel awkward. Kids are still learning how to handle their feel­ings, so they might cry when something embarrassing happens. Adults, on the other hand, often laugh when they feel embarrassed. This laughter helps them feel better and makes the situation less serious.

When adults laugh, it can also help everyone feel more comfortable. It reminds us that everyone makes mistakes and has embarrassing moments. Laughing together can bring people closer and make them feel connected. This saying teaches us that even when we feel shy or embarrassed, it’s okay to find humour in the situation. It encourages us to stay positive and remem­ber that laughter can help us get through tough times.

 

USAGES:

 

“Laugh it off.”

• Definition: To treat something embarrassing or up­setting as a joke in order to minimize its importance.
• Example Sentence: “When he tripped and spilt his drink, he just laughed it off and pretended it didn’t bother him.”

 

“Save face.”

• Definition: To avoid embarrassment or humiliation.
• Example Sentence: “She tried to save face by pre­tending she hadn’t noticed the mistake, even though everyone else had.”
•  

“Brush it under the rug.”

 

• Definition: To ignore or hide an embarrassing or problematic situation.
• Example Sentence: “Rather than deal with the awk­ward situation, he just tried to brush it under the rug.”

 

“Put on a brave face.”

• Definition: To pretend to be confident and happy when you are feeling embarrassed or upset.
• Example Sentence: “Even though she was mortified, she put on a brave face and continued with her pres­entation.”

 

“Sweat it out.”

• Definition: To endure a period of anxiety or embar­rassment until it passes.
• Example Sentence: “The comedian had to sweat it out through a few awkward jokes before the audience warmed up.”

 

ကံထမ်းလာတာမမြင်ရ၊ လှံထမ်းလာတာသာမြင်ရ

/ kun htan la da ma-myin ya, hlun htan la da dtha myin ya /

ဒီစကားပုံရဲ့ ဆိုလိုရင်းက “ပုခုံးပေါ်ထမ်းလာတဲ့ လှံတန်ကိုတော့ မြင်ရနိုင်တယ်၊ ပုခုံးပေါ်ထမ်းလာတဲ့ ကံကိုတော့ မမြင်ရဘူး” ဆိုပဲ။ ထမ်းထားတဲ့ လှံလိုမျိုး အရာတွေကိုတော့ မျက်စိနဲ့ အထင်းသား မြင်ရတာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ကိုယ့်ကံကြမ္မာ ဒါမှမဟုတ် နောင်ဘာဖြစ်လာမလဲဆိုတာကိုတော့ ဘယ်သူမှ ကြိုမသိနိုင်ဘူးလို့ ဆိုလိုတာပါ။

 

တချို့လူတွေက ဘဝမှာ အရာအားလုံးကို ကံကပဲ ဆုံးဖြတ်တယ်လို့ ထင်ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီစကားပုံက ကိုယ့်ဘဝကို ကိုယ်တိုင်ထိန်းချုပ်ဖို့ပြောတယ်။ အရာအားလုံးကို ကိုယ်တိုင် ထိန်းချုပ်လို့မရပေမဲ့ ကိုယ့်အနာဂတ်ကို သက်ရောက်စေမယ့် ရွေးချယ်မှုတွေကိုတော့ လုပ်နိုင်တာပေါ့။ နောင်ဘာဖြစ်မလဲဆိုတာကို ငုတ်တုတ်ထိုင်စောင့်နေမယ့်အစား၊ ကိုယ့်ရဲ့ရည်မှန်းချက်တွေကို အောင်မြင်အောင် လုပ်သင့်တာတွေ လုပ်ရမှာပေါ့။

 

ဒီစကားပုံက ကိုယ့်ဘဝကို ပုံဖော်နိုင်တဲ့စွမ်းအားတွေ ကိုယ့်မှာရှိတယ်၊ ကံကိုပဲ အားကိုးမနေသင့်ဘူးဆိုတာကို ပြောပြတယ်။ ကြိုးစားပြီးလုပ်မယ်၊ ကောင်းတဲ့ရွေးချယ်မှုတွေ လုပ်မယ်ဆိုရင် ကိုယ်လိုချင်တဲ့အနာဂတ်ကို ဖန်တီးနိုင်တယ်လို့ မှတ်သားရမှာပါ။ တနည်းအားဖြင့် ဘာတွေဖြစ်လာမယ်ဆိုတာကို မသိနိုင်ပေမယ့် ကိုယ်လုပ်နိုင်တာတွေကို အကောင်းဆုံးလုပ်ပြီး ကိုယ့်အနာဂတ်ကို ကိုယ်တိုင် တည်ဆောက်ပါလို့ တိုက်တွန်းတာပါ။

 

“You see a spear, not fate.” This proverb highlights the contrast between visible burdens and unseen des­tiny. We perceive tangible challenges, like a spear, but future outcomes remain obscure. While some attribute life to fate, it urges proactive control. Though we can’t dictate all events, choices influence our path. Action, not passive waiting, shapes our goals. This teaches self-empowerment; diligent effort and wise decisionsforge our desired future.

 

The proverb, “You see a spear, not fate,” under­scores the distinction between tangible burdens and the intangible nature of destiny. Perceptible challenges, symbolized by the spear, are readily observed, whereas future outcomes remain veiled. While some individuals ascribe all life events to predetermined fate, this adage advocates for proactive agency. Although complete control over circumstances is unattainable, deliberate choices significantly influence one’s trajectory. Active engagement, rather than passive anticipation, is es­sential for achieving personal objectives. This principle emphasizes self-determination, positing that diligent effort and judicious decisions are instrumental in shap­ing a desired future.

 

USAGES:

 

“Take the bull by the horns.”

• Definition: To confront a difficult situation with cour­age and determination.
• Example Sentence: “He decided to take the bull by the horns and address the company’s financial problems directly.”

 

“Row your own boat.”

• Definition: To be independent and take responsibility for your own actions and progress.
• Example Sentence: “If you want to succeed, you need to learn to row your own boat and not rely on others to do it for you.”

 

“Forge your own path.”

• Definition: To create your own opportunities and follow a course of action that is unique to you.
• Example Sentence: “She didn’t want to follow the traditional career path; she wanted to forge her own path in the art world.”

 

“A rolling stone gathers no moss.”

• Definition: A person who is always moving and chang­ing will not stagnate. (In this context, it promotes action over passivity)
• Example Sentence: “By constantly learning new skills and embracing new challenges, he proved that a rolling stone gathers no moss.”

 

“Strike while the iron is hot.”

• Definition: To take advantage of an opportunity im­mediately when it exists.
• Example Sentence: “When they saw the demand for their product, they decided to strike while the iron was hot and expand their production.”

 

“Take the initiative.”

• Definition: To be the first to take action or make a move.
• Example Sentence: “Instead of waiting for instruc­tions, she decided to take the initiative and solve the problem herself.”

 

ကုသိုလ်တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိဿာ

ကုသိုလ်ရအောင်လို့ လုပ်တာတောင် လုပ်ပုံကိုင်ပုံမမှန်ရင် အကုသိုလ်တွေ အများကြီးဖြစ်တတ်တယ်။ ကောင်းစေချင်လို့ လုပ်တာတောင် လုပ်ပုံလုပ်နည်းမတည့်ရင် အကျိုးထက်အပြစ်က ပိုများသွားတတ်တယ်။ အဲဒီသဘောတရားအယူအဆကို ဒီစကားပုံက ပြောပြနေပါတယ်။

 

ဒီစကားပုံက ပြောချင်တာက ရည်ရွယ်ချက်ကောင်းတစ်ခုတည်းနဲ့ အရာအားလုံး အဆင်ပြေမယ်လို့ မထင်နဲ့ပေါ့။ အကြောင်းအကျိုးနဲ့ ကျင့်ဝတ်အကြောင်းပြောတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေမှ ဒီသဘောတရားအယူအဆကို အများကြီး တွေ့ရတယ်။ အကြောင်းအကျိုးကလုပ်လိုက်တဲ့ ရလဒ်ပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ကောင်းမကောင်းဆုံးဖြတ်တာလေ။ ဒါကြောင့် ရည်ရွယ်ချက်ကောင်းပေမဲ့ လုပ်ပုံလုပ်နည်းမမှန်ရင် ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ် ။ ကျင့်ဝတ်ကတော့ ကိုယ့်တာဝန်နဲ့ စည်းမျဉ်းတွေကို လိုက်နာဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ပြောတာပေါ့။ ဒါကြောင့် လုပ်တဲ့ရည်ရွယ်ချက်တင် မကဘူး၊ လုပ်ပုံလုပ်နည်းကလည်း အရေးကြီးတာပေါ့။

 

ဥပမာအားဖြင့်၊ အကူအညီပေးဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး အလှူတစ်ခု လုပ်တယ်ဆိုပါစို့။ ဒါပေမဲ့ ပို့တဲ့နည်းလမ်းတွေ မထိရောက်ဘူး၊ အဂတိလိုက်စားမှုတွေ ရှိတယ်၊ ဒါမှမဟုတ် အကူအညီရတဲ့သူတွေရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို မလေးစားဘူးဆိုရင် အပြစ်ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။

 

ဒါကြောင့် ဘယ်လိုရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပဲ လုပ်လုပ်၊ သေချာစီစဉ်၊ ကျင့်ဝတ်ကို ထည့်စဉ်းစားတာနဲ့ တတ်ကျွမ်းမှုတွေက မဖြစ်မနေ လိုအပ်တယ်ဆိုတာကို ဒီစကားပုံက အလေးပေးပြောတာပါ။ တိုတိုပြောရရင် “ ကုသိုလ်တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိဿာ “ ဆိုတဲ့ သတိပေးချက်ပါပဲ။

 

“တစ်ပဲ” နဲ့ “တစ်ပိဿာ” ဆိုတာ မြန်မာတိုင်းတာတဲ့ အလေးချိန် အတိုင်းအတာတွေပါ။ ဒီစကားပုံထဲမှာတော့ အလေးချိန်ကို တိတိကျကျ ပြောတာထက် အနည်းအများနှိုင်းယှဉ်ပြတာပါ။

 

တစ်ပဲ:

“ပဲ ”ဆိုတာ မြန်မာ့ရွှေ၊ ငွေ ၊ အလေးချိန် တိုင်းတာတဲ့ စနစ်ထဲက အသေးဆုံး အတိုင်းအတာတွေထဲက တစ်ခုပါ။

 

နည်းနည်းလေးပဲ ဆိုတဲ့ သဘောကိုဆောင်ပါတယ်။

 

တစ်ပိဿာ:

“ပိဿာ” ကတော့ အလေးချိန်တိုင်းတာတဲ့ အတိုင်းအတာထဲက အတော်လေးကြီးတဲ့ အတိုင်းအတာ တစ်ခုပါ။

 

အများကြီးပဲဆိုတဲ့ သဘောကိုဆောင်ပါတယ်။

 

ဒါကြောင့် “ကုသိုလ်တစ်ပဲ ငရဲတစ်ပိဿာ” ဆိုတဲ့ စကားပုံက ကုသိုလ်လုပ်တာ နည်းနည်းလေးပဲ ရှိပြီး အကုသိုလ်လုပ်တာ အများကြီးဖြစ်သွားတယ်ဆိုတဲ့ သဘောကို ပြောချင်တာပါ။ အလေးချိန်ကို နှိုင်းယှဉ်ပြပြီး အကျိုးနဲ့အပြစ်ကို နှိုင်းယှဉ်ပြတာပါ။

 

The saying reflects the principle that good intentions alone do not guarantee positive outcomes. In ethical philosophy, this concept is often related to consequen­tialism and deontology. Consequentialism evaluates actions based on their outcomes, highlighting how even well-intended actions can lead to negative consequences if poorly executed. Deontology, on the other hand, em­phasizes the importance of adhering to moral duties and rules, suggesting that the means by which an action is carried out is as significant as the intention behind it.

 

For example, a charitable endeavour aimed at pro­viding aid can become harmful if the delivery process is inefficient, corrupt, or disrespectful of the recipients’ dignity. Similarly, in fields like medicine, a young doctor with good intentions may cause harm if he prescribes incorrect treatment due to a lack of knowledge or neg­ligence.

 

Therefore, this idea underscores the necessity for careful planning, ethical considerations, and competence in any undertaking, regardless of the initial intent. In essence, it serves as a cautionary reminder that ‘the road to hell is paved with good intentions.

 

USAGES:

“The road to hell is paved with good intentions.”

• Definition: Good intentions do not always lead to good outcomes; in fact, they can sometimes lead to disastrous results.
• Example Sentence: “He meant to help by reorganizing the files, but his plan backfired and created a bigger mess, proving that the road to hell is paved with good intentions.”

 

“Actions speak louder than words.”

• Definition: What someone does is more important than what they say they will do.
• Example Sentence: “She claimed to be a good friend, but her actions spoke louder than words when she didn’t show up when I needed her.”

 

“It’s not enough to mean well; you must do well.”

• Definition: Having good intentions is not sufficient; one must also achieve positive results.
• Example Sentence: “The project failed despite their good intentions, reminding them that it’s not enough to mean well; you must do well.”

 

“The proof of the pudding is in the eating.”

• Definition: The true value of something can only be judged after it has been tried or used.
• Example Sentence: “They had great plans for the new marketing strategy, but the proof of the pudding is in the eating; we’ll have to wait and see if it actually works.”