၁၅ စက်တင်ဘာ
“သူက အားနည်းနေတာ ဆရာ၊ တီဘီဆေးသောက်လို့ ဖြစ်ပါ့မလား” တီဘီရောဂါသည်၏ အမျိုးသားမှ ဆရာဝန်ကိုလာမေးလိုက်သော စကားဖြစ်သည်။ “သူဆေးဒဏ်ခံနိုင်ပါ့မလား” “အားမွေးပြီးမှ သောက်ရင်ရမလား” “သလိပ်မှာတော့ပိုးမတွေ့ဘူးပြောတယ်၊ တီဘီဟုတ်ပါ့မလား” စသဖြင့် မေးခွန်းများသည် တီဘီရောဂါကုနေသော ဆရာဝန်များ ကြားဖူးနေကျ မေးခွန်းများဖြစ်သည်။ တီဘီရောဂါသည် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သော ရောဂါဖြစ်သည်။ တခြားကူးစက်နိုင်သော နည်းလမ်းများလည်း ရှိသေးသည်။ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သော ရောဂါဖြစ်သဖြင့် တစ်ယောက်နှင့်တစ်ယောက် ကူးစက်နိုင်မှုမြင့်မားသည်။ မျိုးရိုးလိုက်သော ရောဂါမျိုးမဟုတ်ပါ။ သို့သော်တီဘီပိုးရှိသူနေ အတူနေ မိသားစုများတွင်တော့ ရောဂါကူးနိုင်ချေ မြင့်မားသည်။
တီဘီလက္ခဏာများတွင် နာတာရှည်ဖျားခြင်း (အဖျားငွေ့ငွေ့သာ ဖျားနိုင်သည်)၊ ချောင်း ၂ ပတ် ၃ ပတ်ကျော်ဆိုးခြင်း၊ အစားအသောက်ပျက်ခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်ကျဆင်းခြင်းစသည်တို့ပါဝင်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံ အဖျားကြာရှည်ခြင်း တစ်ခုသာ ဖြစ်သည်မျိုးလည်း ရှိတတ်သည်။ တီဘီရောဂါသည် အဆုတ်သာမကတခြားခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများတွင်ပါ ဖြစ်တတ်ရာ နာတာရှည်ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ပြီး သတိမေ့မျောခြင်း၊ အကျိတ်များထွက်ခြင်း စသဖြင့်ရောဂါလက္ခဏာမျိုးစုံလည်း ဖြစ်နိုင်သေးသည်။တီဘီရောဂါပိုးသည် ရှာရခက်သော ရောဂါပိုးတစ်မျိုးလည်းဖြစ်သည်။ သလိပ်စစ်၍ ရသော်လည်း သလိပ်ထဲတွင် တီဘီပိုးပမာဏ တော်တော်များမှသာ တွေ့နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် သလိပ်ထဲပိုးမတွေ့သော်လည်း ရောဂါလက္ခဏာနှင့် ဓာတ်မှန်စသည်တွင်တီဘီနှင့်တူလျှင် ဆေးပေးရသည်များလည်းရှိသည်။ ထိုအခါ လူနာနှင့်လူနာရှင်မှ တီဘီမဟုတ်ဆေးသောက်စရာမလိုဟု သံသယရှိသည်မျိုးလည်း ကြုံတွေ့ရပါသည်။
သလိပ်တွင် တီဘီပိုးကိုပုံမှန်သလိပ်စစ်ရုံ(Sputum for AFB) နှင့်မပေါ်လျှင် သလိပ်ကို တီဘီပိုးမွေးခြင်းတွင်တော့ တွေ့နိုင်သည်။ သို့သော် တီဘီပိုးမွေးခြင်းသည် ခက်ခဲတတ်ပြီး သုံးလခန့်ကြာတတ်သည်။ ရောဂါသည်တိုင်းတွင် လုပ်ရန်လည်းမလွယ်ကူသလို တီဘီဆေးကို ပိုးအဖြေရသည်အထိ စောင့်ပြီးမှပေးလျှင်လည်း ရောဂါအခြေအနေ ပိုးဆိုးသွားပြီး ကုသရခက်ခဲသွားတတ်သဖြင့်အဖြေကို စောင့်ပြီးမှပေးရန်လည်း မလွယ်ကူပေ။ သလိပ်တွင်တီဘီပိုးတွေ့ခြင်းသည် ရောဂါကူးစက်နိုင်မှုမြင့်မားခြင်းကို ပြသည်။ ထို့ကြောင့်သလိပ်တွင် တီဘီပိုးတွေ့သော လူနာများအနေဖြင့်ချောင်းဆိုးသည့်အခါ လက်ကိုင်ပုဝါသုံးခြင်း၊ နှာခေါင်းနှင့်ပါးစပ်စည်းသုံးခြင်းများလုပ်ဆောင်ခြင်းများ စနစ်တကျ လုပ်ဆောင်သင့်သည်။
တီဘီလူနာများတွင် ရောဂါကြောင့်အားနည်းခြင်းများ ရှိတတ်ရာ တီဘီရောဂါကိုကုသမှသာ ထိုအားနည်းခြင်းများ သက်သာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ တီဘီဆေးမပေးသေးဘဲ တခြားအားဆေးသွင်းကုသခြင်းစသည်များ လုပ်ဆောင်နေလျှင်လည်း အားပြန်ရှိလာမည်မဟုတ်ပေ။တီဘီဆေးပေးခြင်းသည်သာ အဓိကကျသော ကုသမှုဖြစ်သဖြင့်မဖြစ်မနေလုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။တီဘီဆေးသောက်လျှင်လည်း လုံးဝအန္တရာယ်မရှိသည်တော့မဟုတ်ပါ။ ဆေးတိုင်းတွင် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးရှိနိုင်သလိုတီဘီဆေးတွင်လည်း ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးရှိပါသည်။ သို့သော် အဆိုပါဘေးထွက်ဆိုးကျိုးဖြစ်နိုင်ခြေထက်တီဘီဆေးမပေးဘဲ ရောဂါမကုသခြင်း၏ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးက ပိုများပါသည်။ အလွယ်ဆုံးဥပမာပေးရလျှင်လမ်းထွက်လျှင်ယာဉ်အန္တရာယ်ရှိတတ်သည်မှာ မှန်သော်လည်း လမ်းမထွက်လျှင် ကိုယ်သွားချင်သောနေရာမရောက်နိုင်သလို လမ်းထွက်တိုင်း ယာဉ်အန္တရာယ်ဖြစ်သည်မဟုတ်ပေ။ ထို့အတူပဲ တီဘီဆေးသောက်တိုင်းဘေးထွက်ဆိုးကျိုးရမည်မဟုတ်ဘဲ ကြောက်ပြီး ဆေးမသောက်မှသာ တီဘီရောဂါပိုဆိုးနိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ပင်ရှိနိုင်ပါသည်။
လမ်းထွက်တိုင်းသေချာဂရုစိုက်လျှင်ယာဉ်အန္တရာယ်မှကင်းဝေးနိုင်သလို တီဘီဆေးသောက်လျှင်ဖြစ်နိုင်သော ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို သေချာ စောင့်ကြည့်လျှင်အန္တရာယ်နည်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်တီဘီဆေးသောက်ရတော့မည်ဆိုလျှင် တီဘီဆေး၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို လူနာနှင့် လူနာရှင်များကပါနားလည်ထားရန်တော့လိုအပ်ပါသည်။ တီဘီဆေးသောက်ရင်း အသည်းထိခိုက်နိုင်ရာ အသားဝါခြင်း ပျို့အန်အစားအသောက်ပျက်ခြင်းများဖြစ်လာခဲ့လျှင် ချက်ချင်းဆရာဝန်နှင့်ပြရန်လိုပါသည်။ တီဘီဆေးသောက်နေသောသူအနေဖြင့်တခြားအသည်းထိခိုက်နိုင်သော အကြောင်းရင်းများဖြစ်သည့် အရက်သောက်ခြင်း၊ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ ကိုယ့်သဘောနှင့်ကိုယ်သောက်ခြင်းများကို ရှောင်ကြဉ်ရန်လိုအပ်ပါသည်။ တစ်ခါတစ်ရံအသည်းထိနေခြင်းများသည်လူနာကိုယ်တိုင်မှသတိမထားမိဘဲ ဖြစ်နိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းမှပုံမှန်စောင့်ကြည့်ပေးသွားရန်လည်း လိုပါသည်။
နဂိုအသည်းရောဂါရှိနေသူများတွင်တီဘီဆေးသောက်ရန်လိုပြီဆိုလျှင်တော့ ပုံမှန်ပေးနေကျဆေးများမပေးတော့ဘဲ လိုအပ်သလို ဆေးပြောင်းရတတ်ပြီး ပိုမိုစောင့်ကြည့်ကုသကြရပါသည်။တီဘီဆေးသေသာက်နေရင်းနှင့်အသည်းထိလာပါက ဆေးကို ခေတ္တရပ်ရခြင်းများရှိတတ်ပြီး ဆေးပြန်ပေးချိန်တွင်လည်း ဆေးပြောင်းပေးရသည်။ တီဘီဆေးတစ်မျိုးကြောင့် ဆီးအရောင်နီခြင်းတော့ဖြစ်နိုင်ရာ တခြားအသည်းလက္ခဏာများမရှိလျှင်တော့သိပ်စိုးရိမ်ရသော အချက်မဟုတ်ပါ။ထို့အပြင်တီဘီဆေးအချို့ကြောင့်အာရုံကြောထိကာထုံကျဉ်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ထိခြင်း၊ အရေပြားတွင် အနီကွက်များထခြင်း၊ မျက်စိအာရုံကြောထိခြင်း၊ နားထိခိုက်ခြင်း စသည့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများလည်းဖြစ်တတ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း တီဘီဆေးသောက်နေချိန်တွင် တစ်ခုခုထူးထူခြားခြားဖြစ်လာတိုင်း ဆရာဝန်ကို ပြန်လည်ပြသတိုင်ပင်ရန်တော့လိုအပ်ပါသည်။
သို့သော်ဖော်ပြပါ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများသည်တီဘီဆေးသောက်တိုင်းဖြစ်သည်တော့မဟုတ်ပါချေ။တီဘီဆေးလိုနေသော အနေအထားဖြစ်နေပါလျက်နှင့်တီဘီဆေး၏ ဘေးထွက်အာနိသင်ကို ကြောက်ပြီး ဆေးမသောက်ဘဲနေပါက တီဘီပိုး ဦးနှောက်ထဲဝင်ခြင်း၊ တီဘီပိုး တစ်ကိုယ်လုံးပျံ့သွားခြင်း စသည်များဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်ရသည့်အနေအထားထိရောက်သွားနိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် တီဘီပိုးသည်လေမှကူးစက်နိုင်သော ရောဂါဖြစ်သည်နှင့်အညီမိသားစုဝင်များ တခြားသူများဆီသို့လည်း အလွယ်တကူကူးစက်နိုင်ပါသည်။
ဆရာဝန်များဘက်မှလည်း တီဘီဆေးကို မလိုဘဲနှင့်တော့ပေးမည်မဟုတ်ပါ။ ထို့အပြင် တီဘီဆေးသည်တီဘီစီမံချက်မှအခမဲ့ပေးနိုင်သောဆေးဖြစ်ပါသည်။ ဆေးကို ပုံမှန်ထုတ်ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသည့်အတိုင်း သတ်မှတ်ကာလပြည့်အောင်သောက်ရုံနှင့်ပျောက်ကင်းအောင်ကုသနိုင်သော ရောဂါဖြစ်ပါသည်။ သတ်မှတ်သည့်အတိုင်း ပုံမှန်မသောက်ခြင်း၊ မိမိဘာသာ ဆေးရပ်ခြင်းများ လုပ်ဆောင်ပါက ဆေးယဉ်ပါး တီဘီဖြစ်သွားလျှင်ကုသရ ပိုမို ခက်ခဲသွားတတ်ပါသည်။
အချုပ်အားဖြင့်ပြောရလျှင်တီဘီဆေး လိုအပ်လာသောအချိန်တွင်မြန်မြန်စသောက်၍ ကုသမှုခံယူရန်လိုအပ်သည်။ ဆေးတွင်ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးရှိနိုင်သော်လည်း အဆိုပါ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို စောင့်ကြည့်၍ စနစ်တကျ ကုသမှုခံယူကြရပါမည်။ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးဖြစ်နိုင်ချေသည်လည်း တီဘီဆေးသေချာမသောက်လျှင်နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးဖြစ်နိုင်ချေထက်ပိုနည်းပါသည်။ တီဘီဖြစ်ချိန်တွင် တီဘီဆေးသောက်ရုံမှလွဲ၍ တခြားကုထုံးမရှိပါ။ တီဘီသည်ကုသလျှင်ပျောက်ကင်းနိုင်သော ရောဂါဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း တီဘီဆေးကို စနစ်တကျ သောက်သုံးပြီး ကုသမှုခံယူကြရန်တိုက်တွန်းလိုက်ရပါသည်။
ရေးသားသူ - Dr Pyae Phyo Kyaw
“ယခုဆောင်းပါးကို Myanmar Digital News ၏ မိတ်ဘက်ဖြစ်သည့် ကျန်းမာရေးနှင့် ဆေးပညာဝက်ဘ်ဆိုဒ် Hello ဆရာဝန် https://hellosayarwon.com မှ ကူးယူဖော်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်”
