ကူးစက်ရောဂါများထဲမှ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါ အကြောင်းသိကောင်းစရာ

နေပြည်တော် ၁၅ ဧပြီ

အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါ(ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ)

• လူခန္ဓာကိုယ်၏ ခုခံအားကျဆင်းစေသော ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကို အိပ်(ချ်)အိုင်ဗွီပိုးဟု ခေါ်သည်။

• လူ၏ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးက ဖျက်ဆီးပြစ်သဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ရောဂါလက္ခဏာပေါင်းစုကို အေအိုင်ဒီအက်စ် ရောဂါ(ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ) ဟုခေါ်သည်။

အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါ အဓိက လက္ခဏာများ

• အကြောင်းအရင်းမသိ ကိုယ်အလေးချိန် သိသိသာသာ ကျဆင်းခြင်း

• အကြောင်းအရင်းမသိ ကြာရှည်ဖျားခြင်း(အဖျားဆက်တိုက်(သို့မဟုတ်) အတက်အကျရှိခြင်း၊ တစ်လထက်ပိုကြာခြင်း)

• အကြောင်းအရင်းမသိ တစ်လထက် ပိုကြာအောင် ဝမ်းလျှောခြင်း/ ဝမ်းပျက်ခြင်း

• ပါးစပ်တွင်း မှက္ခရု ကြာရှည်ဖြစ်ခြင်း

• ဆင်ရေယုန်ပေါက်ခြင်းတို့ ဖြစ်ပါသည်။

အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံရသည်နှင့် ရောဂါလက္ခဏာ ချက်ချင်းမပြတတ်ပါ။ (၅)နှစ်/(၁၀)နှစ်ကြာမှ လက္ခဏာပြတတ်ပါသည်။ ရောဂါလက္ခဏာ မပြသေးသော်လည်း အခြားသူများသို့ ကူးစက်နိုင်ပါသည်။

ကူးစက်နိုင်သည့် နည်းလမ်းများ 

၁။ ပိုးရှိသူနှင့် အကာအကွယ်မပါဘဲ လိင်ဆံရာ (လိင်တူ/လိင်ကွဲ)မှတဆင့် ကူးစက်ခြင်း

၂။ ပိုးရှိသူ အသုံးပြုပြီးသော မသန့်ရှင်းသော ဆေးထိုးအပ်၊ ဆေးထိုးကိရိယာများနှင့် မူးယစ်ဆေးထိုးသွင်းခြင်း၊ ဆေးထိုးအပ်များ မျှဝေသုံးစွဲခြင်း

၃။ ပိုးရှိသော သွေးသွင်းမိရာမှ ကူးစက်ခြင်း

၄။ ပိုးရှိသော ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်မှ သန္ဓသားသို့ ကူးစက်ခြင်း

ပိုးကူးစက်ခံရနိုင်ခြေရှိသူများ

• လိင်လုပ်သားများနှင့် ၎င်းတို့၏ လိင်ဆက်ဆံဖက်များ 

• အမျိုးသားချင်း လိင်တူဆက်ဆံသူများ

• မူးယစ်ဆေး သွေးကြောထဲ ထိုးသွင်းသုံးစွဲသူများ

လိင်တူလိင်ကွဲ ဆက်ဆံသူများတွင် လိင်အင်္ဂါလမ်းကြောင်း၌ မဖြူဆင်းညောင်းကျခြင်း၊ အနာပေါက်ခြင်းများ ရှိနေပါက အိပ်(ချ်)အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံနိုင်မှုသည် အဆ(၉)ဆခန့်အထိ ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

မကူးစက်နိုင်သော နည်းလမ်းများ

• ချောင်းဆိုးနှာချေခြင်း၊

• လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ခြင်း၊

• ဖက်ခြင်း

• သာမန်နမ်းရှုံ့ခြင်း၊

• ပန်းကန်၊ ခွက်၊ ဇွန်းအတူတူသုံးစွဲခြင်း၊ အတူစားသောက်ခြင်း၊

• တယ်လီဖုန်း၊ အိမ်သာ၊ တံခါးလက်ကိုင်၊ ထိုင်ခုံ စသဖြင့် အသုံးဆောင်ပစ္စည်းတို့ကို အတူတူ ကိုင်သွယ်သုံးစွဲခြင်း၊

• တစ်ခန်းတည်း အတူနေခြင်း၊ အတူတူအလုပ်လုပ်ခြင်းတို့ကြောင့် မကူးစက်နိုင်ပါ။

• ခြင်ကဲ့သို့သော ပိုးမွှားများ ကိုက်ခံရခြင်း

သာမန်ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများမှ မကူးစက်နိုင်ပါ။

ကာကွယ်နိုင်မည့် နည်းလမ်းများ 

ကူးစက်မည့် အန္တရာယ်ရှိနိုင်သော အပြုအမူများကို ရှောင်ကြဉ်ရန် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။

• လိင်ကိစ္စ အပျော်အပါး လိုက်စားခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ရန်

• မူးယစ်ဆေးဝါးရှောင်ကြဉ်ရန်

• တစ်ခါသုံး ဆေးထိုးအပ်၊ ဆေးထိုးပြွန်များသုံးစွဲခြင်း၊ လုံခြုံစိတ်ချရသော သွေးသွင်းခြင်း

• လိင်ဆက်ဆံရာတွင် အကာကွယ်ပစ္စည်း(ကွန်ဒုံး) စနစ်တကျ သုံးစွဲရန်

သွေးစစ်ဆေးခြင်း

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ပဋိပစ္စည်း ရှိ/မရှိ သိလိုပါက နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းများတွင် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ပဋိပစ္စည်း ရှိ/မရှိ သွေးစစ်ခြင်းဖြင့် သိရှိနိုင်ပါသည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ပဋိပစ္စည်း ရှိ/မရှိ သွေးစစ်မည်ဆိုပါက မိမိဆန္ဒအလျောက် နှစ်သိမ့်ဆွေးနွေးမှုခံယူပြီးမှ နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ/ ဆေးခန်းများနှင့် ကျန်းမာရေးဌာနများတွင် ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။

• သွေးစစ်ဆေးသည့် အဖြေတွင် ပဋိပစ္စည်းမတွေ့ဟု ဆိုလျှင် ပြီးခဲ့သော ၆လပတ်အတွင်း အိပ်ချ်အိုင်ဗွီကူးစက်နိုင်သော အခြေအနေတစ်ရပ်ရပ်နှင့် ထိတွေ့မှုရှိခဲ့သောသူသည် နောက်ထပ် ၄ ပတ်မှ ၆ပတ်အတွင်း ပြန်လည်စစ်ဆေးရန်၊ ဦးတည်အုပ်စုဝင်များနှင့် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ကူးစက်နိုင်မှု အခြေအနေနှင့် ဆက်လက်၍ ထိတွေ့နေသောသူ (မိမိ၏ လိင်ဆက်ဆံဖက်တွင် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီရှိသူ)များတွင် ၆လ တစ်ကြိမ် စစ်ဆေးရန် ဖြစ်ပါသည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ပဋိပစ္စည်း ရှိ/မရှိ ကို ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်နှင့် ခင်ပွန်းတို့သည် နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ/ဆေးခန်း၊ ကျန်းမာရေးဌာနများတွင် သွေးစစ်သင့်ပါသည်။ အကယ်၍ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွင် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိပါက မိခင်မှ ကလေးသို့ ကူးစက်နိုင်မှုကို ကာကွယ်ခြင်းနှင့် လိုအပ်သော ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုများကို လျင်မြန်စွာ ရရှိနိုင်မည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိသူ မိခင်မှ မွေးဖွားလာသည့် ကလေးငယ်များကို အသက်၄ ပတ်မှ ၆ ပတ်အတွင်း ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကို စစ်ဆေးခြင်းနည်းဖြင့် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိ/မရှိ စစ်ဆေးနိုင်ပါသည်။ ဗိုင်းရပ်စ် ပိုးစစ်ဆေးခြင်းနည်းဖြင့် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးမရှိဟု အဖြေထွက်သော ကလေးများကို အသက်(၉)လနှင့် (၁၈)လတို့တွင် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ ပဋိပစ္စည်းရှိ/မရှိ စစ်ဆေးရန် (သို့မဟုတ်) မိခင်နို့ဖြတ်ပြီး (၃)လအကြောတွင် ပြန်လည်စစ်ဆေးရန် လိုအပ်ပါသည်။

ဆေးကုသမှုခံယူခြင်း

• စနစ်တကျ ဆေးကုသမှုခံယူ၍ သက်တမ်းစေ့ နေနိုင်ပါသည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိသူများသည် ဘဝတစ်သက်တာ သောက်သုံးရမည့် အေအာတီဆေးဖြင့် ဆေးကုသမှု ခံယူနိုင်ပါသည်။

• အေအာတီဆေးဝါး သောက်သုံးနေသူများသည် ဆေးကို မပျက်မကွက် နေ့စဉ် အချိန်မှန် ညွှန်ကြားထားသည့်အတိုင်း သောက်သုံးရမည်။

• အိပ်ချပ်အိုင်ဗွီပိုးရှိသူများတွင် လတ်တလော ချောင်းဆိုးခြင်း၊ ညဘက်ချွေးပြန်ခြင်း(သို့မဟုတ်) ပြန်ရည်ကြိတ်များ ကြီးလာခြင်း စသော တီဘီလက္ခဏာများ မရှိပါက Isoniazid Preventive Therapy (IPT)ကို (၆)လတိုက်ကျွေးခြင်းဖြင့် တီဘီရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါသည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များအတွက် အေအာတီဆေးနှင့် ၎င်းတို့မွေးဖွားလာသော ကလေးများအတွက် အေအာဗွီကာကွယ်ဆေးများကို သက်ဆိုင်ရာမြို့နယ်များတွင် ရရှိနိုင်ပါသည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးတွေ့ ကလေးများအား အေအာတီဆေးကုဌာနများသို့ ညွှန်ပို့ပေးရပါမည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံရသော အမျိုးသမီးများသည် သင့်လျော်သော သားဆက်ခြားနည်းလမ်းများကို နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်း၊ ကျန်းမာရေးဌာနများတွင် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများထံမှ လက်လှမ်းမီစွာ ရရှိနိုင်သည်။

• အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံရသော မွေးကင်းစကလေးများအား ပုံမှန်ကာကွယ်ဆေးထိုး ဆေးတိုက်ခြင်း ပြုလုပ်သင့်/ မသင့်ကို သက်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်သင့်ပါသည်။

အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါနှင့် ခွဲခြားနှိမ့်ချဆက်ဆံခြင်း

• ခွဲခြားနှိမ့်ချဆက်ဆံခြင်းသည် အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ခံရသော သူများကို မှန်ကန်သော ဆေးကုသမှုနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုများ ရရှိရန် နှောင့်နှေးစေနိုင်သောကြောင့် ခွဲခြားနှိမ့်ချဆက်ဆံခြင်း မပြုလုပ်သင့်ပါ။

ယခုဖော်ပြချက်အား ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန၊ ကျန်းမာရေး အသိပညာ မြှင့်တင်ရေးဌာနနှင့် ကုလသမဂ္ဂကလေးများ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့တို့ ပူးပေါင်းထုတ်ဝေသည့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ စံပြုအချက်အလက်များ စာအုပ်မှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်။

MDN