မောင်စာဂ
ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခု ကျင်းပတော့မည်ဆိုလျှင် ရွေးကောက်ပွဲကို စီမံခန့်ခွဲသူများ၊ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြ သူများနှင့် ဆန္ဒမဲပေးကြသူများအကြားတွင် လိုက်နာဆောင်ရွက်ကြရမည့် ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းချက်များ၊ တာဝန်ရှိမှုများ၊ ကတိကဝတ်ထားရှိမှုများ ရှိကြရသည်။ မည်သို့ဆိုလိုပါသနည်း။ လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲများကို စံပြု၍ အနှစ်ချုပ် မျှဝေပါရစေ။
၂ဝ၂ဝ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ
၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်အတွင်းမှာပင် ကျင်းပသွားရန်ရှိပါသည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ လွှတ်တော်အသီးသီးအတွက် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများကို ငါးနှစ်တစ်ကြိမ် ကျင်းပရပါမည်။ ပထမအကြိမ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် လည်းကောင်း၊ ဒုတိယအကြိမ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၁၅ ခုနှစ်နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့တွင်လည်းကောင်း ကျင်းပခဲ့သောကြောင့် တတိယအကြိမ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကိုလည်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်အတွင်း ကျင်းပရန် ရှိမည်ဟု ပြောရခြင်းဖြစ်သည်။
ရွေးကောက်ပွဲစီမံခန့်ခွဲသူများ
၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်၊ ကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲ အဆင့်ဆင့်တို့နှင့် မဲရုံမှူး၊ မဲရုံအဖွဲ့ဝင်များက တာဝန်ယူစီမံခန့်ခွဲကျင်းပသွားမည် ဖြစ်သည်။ အဓိက တာဝန်အရှိဆုံးသည် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ပင် ဖြစ်သည်။
ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်နှင့်ကော်မရှင် အဖွဲ့ခွဲအဆင့်ဆင့်တို့သည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းများ မှန်ကန်စွာပြုစုခြင်း၊ ကြေညာခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့်နေ့၊ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့် မဲဆန္ဒနယ်များ သတ်မှတ် ကြေညာခြင်း၊ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း အမည်စာရင်းတင်သွင်းမှုလက်ခံခြင်း၊ စိစစ်ခြင်း၊ အတည်ပြု ကြေညာခြင်း၊ မဲဆွယ်စည်းရုံးကာလ သတ်မှတ်ပေးခြင်း၊ မဲရုံများ သတ်မှတ်စီစဉ်ပေးခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပခြင်း၊ လွတ်လပ်စွာဆန္ဒမဲပေးခြင်း၊ ဆန္ဒမဲရေတွက်ခြင်း၊ စာရင်းသွင်းခြင်း၊ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် များ အတည်ပြုကြေညာခြင်း စသည့်လုပ်ငန်း အဆင့်ဆင့်နှင့် ရွေးကောက်ပွဲကာလအပြီး ရွေးကောက်ပွဲ အသုံးစရိတ်များ တင်သွင်းမှု စိစစ်လက်ခံခြင်း၊ ကန့်ကွက်လွှာအမှုများရှိပါက ခုံအဖွဲ့ဖွဲ့၍ စစ်ဆေးခြင်းတို့ကို သက်ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေများနှင့်အညီ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ကြဖို့ တာဝန်ရှိကြသည်။ တာဝန်ယူကြရသည်။ တာဝန်ခံကြရသည်။
ဤတွင် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကြီးကို ဥပဒေနှင့်အညီ လွတ်လပ်ရမည်၊ ဥပဒေနှင့်အညီ မျှတရမည်။ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစေရမည်၊ အများယုံကြည် လက်ခံနိုင်မှုရှိစေရမည်၊ မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများ၏ ဆန္ဒနှင့် မဲရလဒ်တစ်ထပ်တည်း ဖြစ်စေရမည်ဟူသော စံ(၅) ရပ်နှင့်အညီ ကျင်းပပေးသွား မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲကြီးကို ဟန်ပြမဟုတ်ဘဲ စံပြအဖြစ်ကျင်းပသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးပါတီများ အားလုံးသို့ ကတိကဝတ်ပြုထားသကဲ့သို့ မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများအားလုံးသို့လည်း ကတိကဝတ်ပေးထားသည်။ နိုင်ငံရေး ပါတီများနှင့် မဲဆန္ဒရှင်များ အားရကျေနပ်စရာပါ။
ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြသူများ
ရွေးကောက်ပွဲတွင် နိုင်ငံရေးပါတီများကို ကိုယ်စားပြု၍ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း၊ တစ်သီးပုဂ္ဂလအနေဖြင့် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း များ တွေ့ရပါမည်။ ယနေ့အထိ လေ့လာ သိရှိချက်စာရင်းအရ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်တွင် မှတ်ပုံတင်ခွင့်ပြုထားသည့် နိုင်ငံရေးပါတီ ၉၉ ပါတီရှိနေသည်။ သုံးပါတီကို ယာယီရပ်ဆိုင်းထားသည်။ နိုင်ငံရေးပါတီ တည်ထောင်ခွင့် စိစစ်ဆဲ သုံးပါတီနှင့် မှတ်ပုံတင်ခွင့်စိစစ်ဆဲ နှစ်ပါတီ ရှိနေသည်။ ထို့ကြောင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် နိုင်ငံရေးပါတီ ၁၀၀ ဝန်းကျင်ခန့် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ဖွယ်ရှိသည်။
ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့် ပါတီကိုယ်စားပြု လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများနှင့် တစ်သီးပုဂ္ဂလ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း အားလုံးတို့သည် လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေများနှင့် နည်းဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက် များကို လိုက်နာကြရပါမည်။ လိုက်နာကြဖို့ တာဝန်ရှိကြပါသည်။ ဥပဒေများ၊ နည်းဥပဒေများပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြရပါမည်။
ထို့ပြင် နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ လိုက်နာစောင့်ထိန်းရမည့် ကျင့်ဝတ်ဆိုသည်လည်း ရှိသည်။ ယင်းကျင့်ဝတ်ပေါ်ပေါက်လာပုံ အကျဉ်းမျှဖော်ပြရလျှင် ၂၀၁၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံရေးပါတီ များအားလုံးမှ ဆုံးဖြတ်ခဲ့သော ကျင့်ဝတ်မူများကိုအခြေခံ၍ ယာယီလုပ်ငန်းကော်မတီမှ မူကြမ်းရေးဆွဲခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ် မတ်လ ၃၁ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ပြန်လည်သုံးသပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် မေလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် အပြီးသတ် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးပါတီများ အားလုံးက သဘောတူကြောင်း ကတိကဝတ်ပြု၍ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများအတွက် ကျင့်ဝတ် (Code of Conduct for Polities and Candidates) ကို ပြုစုဖြန့်ဝေခဲ့သည်။
ယခုအခါ ယင်းကျင့်ဝတ်အပေါ် နိုင်ငံရေးပါတီများက ဆွေးနွေးပွဲများပြုလုပ်၍ ပြန်လည်သုံးသပ်နေသည်။ လိုအပ်သလို ပြင်ဆင်ခြင်း၊ ဖြည့်စွက်ခြင်းများ ပြုလုပ်နေသည်။ မကြာမီ ပြီးစီးတော့မည်ဟု သိရသည်။ သို့ဖြစ်ရာ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများသည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြရာ၌ မိမိတို့သဘောတူ ကတိကဝတ် ပြုထားကြသည့် ကျင့်ဝတ်များကိုလည်း လိုက်နာစောင့်ထိန်းကြရန် တာဝန်ရှိပါသည်။
ဆန္ဒမဲပေးကြသူများ
ဒီမိုကရေစီစနစ်တွင် ရွေးကောက်ပွဲဟူသည် ရှိကြစမြဲဖြစ်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲရှိလျှင် ဆန္ဒမဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူ မဲဆန္ဒရှင်များ က ဆန္ဒမဲပေးကြရသည်။ ထို့ကြောင့် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတိုင်းတွင် နိုင်ငံသားတစ်ဦး၏ နိုင်ငံအတွက် အရေးကြီးဆုံး တာဝန်သည် ဘာဖြစ်ပါသလဲဟု မေးမြန်းလျှင် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဆန္ဒမဲပေးခြင်းသည် မဲဆန္ဒရှင် တစ်ဦးအနေဖြင့် နိုင်ငံအတွက်အရေးအကြီးဆုံး တာဝန်တစ်ရပ်ကို ထမ်းဆောင်ခြင်းဖြစ်သည်ဟူ၍ သိရှိထားကြသည်။
မဲဆန္ဒရှင်တစ်ဦးသည် သက်ဆိုင်ရာမဲစာရင်းတွင် မိမိ၏အမည်ပါရှိမှ ဆန္ဒမဲပေးခွင့်ရရှိသည်ဖြစ်၍ သက်ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲက မဲစာရင်းများ ကြေညာကပ်ထားသည့်အခါ မိမိ၏အမည်စာရင်း မဲစာရင်းတွင် ပါ၊ မပါ သွားရောက်ကြည့်ရှုရန် တာဝန်ရှိသည်ဟု သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထားသည့်အချက်ကိုလည်း မဲဆန္ဒရှင်များက သိရှိထားရန် လိုအပ်ပါသည်။
ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဆန္ဒမဲပေးခြင်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ မဲဆန္ဒရှင်များအနေဖြင့် လွှတ်တော်တစ်ရပ်စီ၌ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတစ်ဦးကိုသာ ဆန္ဒမဲပေးရမည်။ တစ်မဲ့သာပေးရမည်။ တစ်ကြိမ်သာပေးရမည်။ ကိုယ်တိုင် ပေးရမည်။ လျှို့ဝှက်စွာပေးရမည်။ ကိုယ်စားမပေးရ။ ကိုယ်စားလှယ်စေလွှတ်၍ မပေးရပါ။ အယောင်ဆောင်၍ မပေးရပါ။ မဲလက်မှတ်ကို ဆုတ်ဖြဲမပစ်ရပါ။ အစွန်းအထင်း များ မပေစေရပါ။ တခြားသူတစ်ဦးကိုလွှဲပြောင်း မပေးရပါ။ မဲရုံအပြင်သို့ ယူဆောင်မသွားရပါ။ ဤသည်တို့မှာလည်း သက်ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေများတွင် ပြဋ္ဌာန်းထား၍ မဲဆန္ဒရှင်များကလိုက်နာကြရန် တာဝန်ရှိပါသည်။ မဲဆန္ဒရှင်များလိုက်နာရန် ကျင့်ဝတ်များလည်း ဖြစ်ပါသည်။
တာဝန်ကိုယ်စီကျေပွန်ကြမှသာလျှင်
၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကျင်းပမည့် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကြီးကို ဥပဒေနှင့်အညီ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော၊ သန့်ရှင်းသော ရွေးကောက်ပွဲကြီးတစ်ခုဖြစ်ဖို့ လိုလားမျှော်လင့်နေကြသည်။ ဤသို့ဆိုလျှင် ရွေးကောက်ပွဲကို စီမံခန့်ခွဲ သူများ၊ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြသူများနှင့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဆန္ဒမဲပေးကြမည့် မဲဆန္ဒရှင်များသည် သက်ဆိုင်ရာရွေးကောက်ပွဲဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ကြရပါမည်။ မိမိတို့ တာဝန်ရှိသည့်အပိုင်းကို ကိုယ်စီတာဝန်ကျေပွန် ကြရပါမည်။ မိမိတို့အချင်းချင်း ကတိကဝတ် ပြုထားချက်များနှင့်အညီ တိတိကျကျ လိုက်နာဆောင်ရွက်ကြရပါမည်။ သို့မှသာ အားလုံးကမျှော်လင့်ထားသည့်အ တိုင်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲကြီး သည် ဥပဒေနှင့်အညီ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော၊ သန့်ရှင်းသော ရွေးကောက်ပွဲကြီးဖြစ်ပါမည်။
ရွေးကောက်ပွဲနှင့်အတူ
ရွေးကောက်ပွဲဟူသည့် သဘောအဓိပ္ပာယ်မှာလည်း မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများ၏အသံ၊ ဆန္ဒအမှန်ကို ရယူရန်ဖြစ်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲများတွင် မဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများ၏ အသံ၊ ဆန္ဒအမှန်ကို ဥပဒေနှင့်အညီ လွတ်လပ်စွာဖော် ထုတ်နိုင်ခွင့် ရှိစေရမည်။ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သူများအတွက်လည်း မျှတသောအခွင့်အရေးများ ရရှိစေရပြီး ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သူများကလည်း တရားသဖြင့် သန့်ရှင်းစွာ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကြရပါမည်။
ဤသို့ဖြင့် ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ၊ မဲဆန္ဒရှင်များ သုံးဦးသုံးဖလှယ်တို့သည် အနားညီ တြိဂံတစ်ခုသဖွယ် တာဝန်ကိုယ်စီကျေပွန်ကြပြီး ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲကြီးနှင့်အတူ လွတ်လပ်၊ မျှတ၊ သန့်ရှင်းသော ရွေးကောက်ပွဲကြီး ကျင်းပပေးနိုင်ခြင်းဖြင့် သမိုင်းမှတ်တမ်းမော်ကွန်း တင်ခံရစေလိုကြောင်းပါ။
- ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်နှင့် ကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲအဆင့်ဆင့်တို့သည် မိမိ၏ ကတိကဝတ်နှင့်အညီ ရွေးကောက်ပွဲကြီးချောမော အောင်မြင်စွာ ကျင်းပသွားနိုင်ကြပါစေ၊
- “ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ မိမိတို့ သဘောတူကတိကဝတ် ပြုထားသည့် ကျင့်ဝတ်များနှင့်အညီ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ကြပါစေ၊
- မဲဆန္ဒရှင်အားလုံး ဆန္ဒမဲပေးခြင်းဖြင့် နိုင်ငံသားတို့၏တာဝန် ကျေပွန်ကြပါစေ။ ။
